Aktualności

Uprzywilejowanie banków poprzez umożliwienie im wystawiania bankowych tytułów egzekucyjnych jest niezgodne z wyrażoną w art. 32 ust. 1 Konstytucji zasadą równego traktowania – orzekł wczoraj Trybunał Konstytucyjny. Przepisy art. 96 ust. 1 i art. 97 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 roku – Prawo bankowe (Dz. U. z 2015 r. poz. 128) tracą moc obowiązującą z dniem 1 sierpnia 2016 roku.

Bankowe tytuły egzekucyjne (dalej jako „BTE”) są podstawą do egzekwowania przez banki wymagalnych wierzytelności przysługujących im od klientów, a więc osób, które zaciągnęły wobec banków zobowiązanie na podstawie czynności bankowej (np. kredyt, pożyczka).

Obowiązująca regulacja zezwala bankom na wystawianie BTE na podstawie prowadzonych przez nie ksiąg lub innych dokumentów związanych z dokonywaniem czynności bankowych. Bankowy tytuł egzekucyjny może być podstawą egzekucji po nadaniu mu przez sąd klauzuli wykonalności. Sąd nadając klauzulę nie bada podstaw wydania BTE, a jedynie sprawdza, czy spełnia on wymogi formalne określone w Prawie bankowym.

14 kwietnia 2015 roku Trybunał Konstytucyjny uznał, że prawo do wystawiania BTE narusza zasadę równego traktowania przez to, że stanowi niekonstytucyjne uprzywilejowanie banków i to nie tylko w kontaktach z ich klientami, ale także w stosunkach pomiędzy wierzycielami tego samego podmiotu oraz w relacjach między dłużnikami banków i dłużnikami innych podmiotów. Trybunał Konstytucyjny wyraził pogląd, że choć banki pełnią w gospodarce szczególną rolę i stanowią jedną z instytucji zaufania publicznego, żaden przepis prawny nie nadaje im szczególnego statusu, który uzasadniałby takie uprzywilejowanie.

W swoim orzeczeniu Trybunał Konstytucyjny nie wskazał bezpośrednio skutków niekonstytucyjności przepisów dotyczących BTE. Utrata przez nie mocy obowiązującej została odroczona do dnia 1 sierpnia 2016 roku, aby umożliwić zakończenie spraw w toku oraz wydanie przez ustawodawcę odpowiednich przepisów intertemporalnych. Takie odroczenie skutkuje obowiązywaniem niekonstytucyjnych przepisów do dnia utraty przez nie mocy, w związku z czym w odniesieniu do zawartych dotychczas umów banki będą uprawnione wystawiać BTE do tej daty. Trudno jednak obecnie przewidzieć skutki takiego postępowania, w szczególności w sytuacji, w której postępowanie egzekucyjne nie zostanie zakończone przed utratą mocy obowiązującej przepisów Prawa bankowego.

W stosunku do nowo zawieranych umów, należy się spodziewać zmiany podejścia banków do zabezpieczania kredytów. Moim zdaniem na znaczeniu mogą zyskać pozostałe, dostępne wszystkim wierzycielom, sposoby zabezpieczania wierzytelności, takie jak weksle czy oświadczenia o poddaniu się egzekucji z art. 777 k.p.c., co niekoniecznie polepszy sytuację klientów banków, a wręcz przeciwnie – może podnieść koszty uzyskania kredytu obciążające finalnie kredytobiorcę. Niezależnie bowiem od stanowiska Trybunału, że BTE narusza zasadę równego traktowania, niewątpliwie dla banków i ich klientów był to instrument tańszy i mniej czasochłonny niż mające podobne cechy oświadczenie o poddaniu się egzekucji w trybie art. 777 kpc. składane w formie aktu notarialnego.

W ciągu najbliższych piętnastu miesięcy należy się także spodziewać wprowadzenia przez ustawodawcę stosownej regulacji dotyczącej w szczególności wpływu orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego na BTE wydane do dnia 1 sierpnia 2016 roku. Postępy w pracach dotyczących tej kwestii będziemy śledzić na bieżąco.